Η Απελευθέρωση της Κορυτσάς στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Στίς 11 Νοεμβρίου 1940 -15 ἡμέρες ἀπό τήν ἰταλική ἐπίθεσι- ἡ Γενική ἐπιστράτευσις εἶχε ὁλοκληρωθῆ. Ἡ μεγάλη ἑλληνική ἀντεπίθεσις θά ἐκδηλωνόταν σέ ὅλο τό μέτωπο πρός καταδίωξι τῶν Ἰταλῶν ἐντός τῆς Ἀλβανίας. Γιά λό­γους ὀργανωτικούς ὅμως ἀντί γιά τίς 12 Νοεμβρίου, ἀνεβλήθη γιά τίς 14 Νοεμβρίου.

Ὁ Ἰ. Μεταξᾶς μέ στενοχώρια ἐπισημαίνει τήν καθυστέρησι: «Ἀναβολή δυό ἡμερῶν καί ἀπόψε ἀκόμη μίας. Ἄσχημο αὐτό».

        Τά λόγια του ἀποδεικνύουν καί πάλι ὅτι ἡ ἐπιθετική φύσις τοῦ σχεδίου, ἦταν προγραμματισμένη πρίν ἀκόμη ἀπό τήν ἐπί­θεσι τῶν Ἰταλῶν καί ὄχι αὐτοσχεδιασμός… “ἐκ τῶν ὑστέρων”.

Τήν παραμονή τῆς ἑλληνικῆς ἀντεπιθέσεως, ὁ βαθύτατα θρησκευόμενος Μεταξᾶς ἀγωνιοῦσε: «Αὔριον ἀρχίζει ἡ μεγάλη μάχη. Ἡ μεγάλη μάχη αὔριον! Θεέ μου, βοήθησέ μας».

Στίς 14 Νοεμβρίου 1940 ὥρα 6.30 π.μ., ἐρχόταν ἐπιτέλους ἡ ὥρα τῆς ἑλληνικῆς ἐκδικήσεως. Καί ἀμέσως ἀρχίζει ἡ διάσπασις τῆς ἀμυντικῆς γραμμῆς τῶν Ἰταλῶν. Ὁ Στρατός μας κατελάμβανε τήν Κόνιτσα καί στόν παρα­λιακό τομέα, ἄρχιζε ὑποχώρησις τῶν Ἰταλῶν σέ ὅλα τά σημεῖα.

       Ἡ κατάληψις τῆς Κορυτσᾶς

        Ἤδη στίς 17 Νοεμβρίου, ἡ Ἰταλική γραμμή κατέρρεε. Τό Πυρο­βολικό μας ἔβαλλε πλέον κατά τοῦ ἀεροδρομίου καί τῶν ἰταλι­κῶν στρατώνων τῆς Κορυτσᾶς. Ὁ Μεταξᾶς σημείωνε: «Ξεκαθαρίζομεν τήν Μόροβαν. Ἰβᾶν μένει εἰς χείρας Ἰταλῶν ἀκόμη… Ἐπικλήσεις πρός Ἄγγλους διά ἀεροπλάνα. Ἐπικλήσεις – Ἐπικλήσεις… Νέαι μου παραγγελίαι πρός Τσώρτσιλ. Ἀερο­πορία!»

        Στίς 19 Νοεμβρίου 1940 ὁ Μουσσολινι ἔβγαζε ἕναν λόγο γε­μάτο χολή κατά τῆς Ἑλλάδος. Ἐπέρριπτε τούς λόγους τῆς μέχρι τότε ἰταλικῆς ἀποτυχίας στόν Πράσκα καί ὑποσχόταν νά… ”τσα­κίση τά πλευρά τῆς Ἑλλάδος”…

Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς δέν ἀπάντησε ἀμέσως. Περίμενε πρῶτα νά τοῦ δοθῆ ἡ ἀπάντησις στό πεδίο τῆς μάχης. Τήν ἴδια ἡμέρα ἐπισκέφθηκε μόνο τούς ἡρωϊκούς τραυματίες μας: «Ἐπίσκεψις Ἐρυθρόν Σταυρόν πληγωμένων. Μιλῶ μέ ὅλους».

        Τήν ἑπομένη ὁ Ἑλληνικός Στρατός κατελάμβανε τό Δελβι­νάκι, τόν Προφήτη Ἠλία καί τόν Ἅγ. Κοσμᾶ, ἐνῶ στόν παραλιακό τομέα διέβαινε τόν Καλαμᾶ. Ὁ Μεταξᾶς θά ἔγραφε: «…Νίκη μεγάλη πρός Δελβινάκι καί Μεσογέφυρα»

        Στίς 21 Νοεμβρίου ἄρχισε ἡ ἐπίθεσις γιά τήν κατάληψι τῆς Κορυτσᾶς. Καί στίς 22 Νοεμβρίου 1940, ὥρα 17:45 τά πρῶτα τμή­ματα Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ εἰσῆλθαν στήν πόλι!

Ἡ Κορυτσά ἦταν ἡ σημαντικώτερη πόλις τῆς Βορείου Ἠ­πείρου. Ἡ πρώτη μεγάλη πολιτεία πού κατελάμβανε ὁ Στρατός μας. Ἡ σημασία τῆς καταλήψεώς της εἶχε διεθνῆ ἀπήχησι, διότι ἦταν παράλληλα ἡ πρώτη πόλις, πού κατελήφθη ἀπό Στρατό ἀντίπαλο τοῦ “Ἀξονος” ἀπό τήν ἔναρξι τοῦ Β’ Παγκοσμίου Πολέ­μου!

Ἡ Ἀθήνα ἀπό τήν προηγουμένη νύκτα εἶχε ἀρχίσει νά ση­μαιοστολίζεται.

Ὁ Ἀμβ. Τζίφος θυμᾶται:

«Εἰς τάς 21 Νοεμβρίου τό βράδυ ἐγνώσθη ὅτι αἱ δυνάμεις μας εἶχαν κυκλώσει τήν Κορυτσά καί ὅτι ἡ πτῶσις της ἦτο ζήτημα ὡρῶν. Τό ἄλλο πρωΐ κατά τάς 11 πῆγα εἰς τό Στρατηγεῖον ὅπου εἶχε μόλις ληφθῆ ἡ εἴδησις ὅτι ὁ Δήμαρχος τῆς πόλεως μέ τούς κατοίκους εἶχαν βγῆ γιά νά ὑποδεχθοῦν τά πρῶτα τμήματα τοῦ στρατοῦ μας.

Ὅλοι ἦσαν σάν τρελλοί ἀπό τόν ἐνθουσιασμό τους καί καθώς ἐδίδοντο αἱ ὁδηγίες διά τήν κωδωνοκρουσίαν, ἔφθασε ὁ Μεταξᾶς καί ἡ πρώτη του πράξις ἦτο νά διατάξη νά σταμα­τήση κάθε ἐκδήλωσις, πρίν ἐπικοινωνήσει ὁ ἴδιος τηλεφωνικῶς μέ τόν στρατηγόν Πιτσίκα καί πάρη τήν ἐπιβεβαίωσιν…».

        Πράγματι ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς συνδέθηκε μέ τόν στρατηγό, ὁ ὁποῖος τοῦ εἶπε αὐτολεξεί: «Κύριε Πρόεδρε, ἡ Κορυτσά εὑρίσκεται εἰς χείρας τῶν Ἑλλη­νικῶν στρατευμάτων. Ὁ πληθυσμός τῆς πόλεως, Ἑλληνικός καί ἀλβανικός, ὑποδέχεται τούς ἄνδρας μέ ἐκδηλώσεις ἐνθουσια­σμοῦ καί μέ σημαίας. Ποῦ εὑρέθησαν τόσες Ἑλληνικές ση­μαῖες;…».

Τότε ὁ Μεταξᾶς ἔδωσε ἐντολή κωδωνοκρουσιῶν σέ ὅλη τήν Ἀθήνα. Κατασυγκινημένος, ἐμφανίσθηκε ἀπό τόν ἐξώστη τοῦ Στρατηγείου πού ἕδρευε στό ξενοδοχεῖο “Μεγάλη Βρεταννία” καί γελαστός εἶπε  στό συγκεντρωμένο πλῆθος πέντε λέξεις: «Ἀγαπητοί μου, ἡ Κορυτσά κατελήφθη!»

        Ὁ Τζίφος μᾶς περιγράφει: «Ἡ φωνή του μόλις ἀκούγετο ἀπό τήν συγκίνησιν. Καθώς ἔμπαι­νε στό γραφεῖο του συνάντησε τόν Μαυρουδῆ (σ.σ. Ὑπου­ργό Ἐξωτερικῶν) καί οἱ δυό ἑβδομηκοντάρηδες φιληθῆκαν σάν μικρά παιδιά. Τό τί ἔγινε μέχρι νυκτός, ὅλοι τό θυμοῦνται ὅσοι εἶχαν τό εὐτύχημα νά βρίσκονται στάς Ἀθήνας».

        Τήν ἴδια ἡμέρα κατελήφθη τό Λεσκοβίκι καί οἱ Φιλιάτες. Ὁ Ὑπουργός Ἐξωτερικῶν τῆς Μ. Βρεταννίας, λόρδος Χάλι­φαξ στήν βουλή τῶν λόρδων εἶπε: «Ποτέ ἄλλοτε κατά τήν διάρκειαν τῆς μακρᾶς της ἱστορίας, τό ὄνομα τῆς Ἑλλάδος δέν ἐστάθη τόσον ὑψηλά καί τό ὄνομα τῆς Ἰταλίας, τόσον χαμηλά».

        Καί ὁ Τσώρτσιλ ἔστειλε τηλεγράφημα πρός τόν Μεταξᾶ, τό ὁποῖο τελείωνε μέ ἑλληνικά γραμμένη τήν φράσι: «Ζήτω ἡ Ἑλλάς!».

        Στίς Η.Π.Α. ἡ ἐφημερίδα “Κῆρυξ – Βῆμα” σημείωνε: «Ὁ Ἑλληνικός στρατός κατεδείχθη ἀντάξιος τῶν προγόνων του. Κατήνεγκε τήν πρώτην μεγάλην νίκην, ἡ ὁποία ἐσημειώθη κατά τόν μέγαν αὐτόν πόλεμον…».

        Μέ λιτότητα ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς θά σημείωνε στό Ἡμερολό­γιό του τήν ἡμέρα ἐκείνη: «Ἐκυριεύσαμε τήν Κορυτσᾶν! Μεγάλη Νίκη. Ἐνθουσιασμός ἀπερίγραπτος, – Ἀπαντῶ εἰς Μουσσολίνι».

        Πράγματι, ἡ ἀπάντησις στόν λόγο τοῦ Μουσσολίνι εἶχε δοθῆ πλέον στό πεδίο τῆς μάχης. Καί τώρα μποροῦσε ὁ Πρωθυπουργός τῆς Ἑλλάδος νά τοῦ ἀνταποδώση τά δέοντα.

Ἀπό ραδιοφώνου στίς 9.00 μ.μ. τοῦ ἔδωσε τήν ἀπάντησί του ἡ ὁποία μεταξύ ἄλλων ἔλεγεν:

«Ὅταν ὁ Ἰταλός δικτάτωρ, ἀπήγγειλε τόν τελευταῖον αὐτοῦ λόγον, τόν τόσον γεμάτον ἀπό χολήν καί ὀργήν ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος, δέν ἐφαντάζετο βέβαια ὅτι ὁ Ἑλληνικός Στρατός θά τοῦ ἔδινε τόσον ταχείαν ἀπάντησιν…

Ποῖαι θά εἶναι αἱ συνέπειαι τῆς τοιαύτης ἐπικρατήσεώς μας διά τήν Ἰταλίαν, ἄς τό κρίνη ὁ Ἰταλικός λαός, ὅταν θά ἐκκαθαρίση ἡμέραν τινά τούς λογαριασμούς του μέ τόν δικτάτορά του…

Καί τώρα σεῖς Ἕλληνες ἄνδρες, γυναῖκες καί παιδιά, στρατευόμενοι καί μή, νά σφίξωμεν τά δόντια μας καί τίς γροθιές μας ν’ ἀτσαλώσωμεν τήν ψυχήν μας, νά πολεμήσωμεν μέ ὅλην τήν λύσσαν πού προκαλεῖ ἡ ἄτιμος καί ἀνιέρος ἐπίθεσις ἐναντίον μας…».

από άρθρο τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Προέδρου Δ.Σ τοῦ ΕΠΟΚ