Ετικέτα: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Με τον όρο «Σεπτεμβριανά» έμεινε στην ιστορία ο διωγμός που εξαπέλυσε ο τουρκικός όχλος, υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης Μεντερές, εναντίον της πολυπληθούς και ευημερούσας ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955.

Λιγότερες από δώδεκα ώρες ήταν αρκετές για να καταστραφούν 1.004 σπίτια, 4.348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες!

Αποτέλεσμα, οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη να συρρικνωθούν σταδιακά και σήμερα μόλις και μετά βίας να ξεπερνούν τις 2.000.

Το epirus.top παραθέτει ορισμένα αποσπάσματα άρθρων από ελληνικές εφημερίδες τον Σεπτέμβριο του 1955, τα οποία ακόμα και σήμερα, 68 χρόνια μετά, παραμένουν τραγικά επίκαιρα ως προς τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις και τη στάση της Αθήνας έναντι του αναθεωρητή γείτονα.

ΤΟ ΒΗΜΑ: Ενώπιων των ευθυνών των (8 Σεπτεμβρίου 1955) – απόσπασμα

Οι άνανδροι βανδαλισμοί του τουρκικού όχλου υπό τα προστατευτικά βλέμματα της αδρανούσης Αστυνομίας, εις βάρος των Ελληνικών Εκκλησιών, Ελληνικών καθιδρυμάτων και Ελληνικών καταστημάτων της Κωνσταντινουπόλεως και της Σμύρνης αποδεικνύουν ότι αι Ελληνοτουρκικαί σχέσεις εισήλθον εις κρίσιμον φάσιν.

Απέναντι των αφόρητων αυτών προκλήσεων, το Ελληνικόν Έθνος οφείλει να λάβει καθαράν και ανενδοίαστον θέσιν. Είναι φανερόν, ότι επέστη η στιγμή ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΕΩΣ των Ελληνοτουρκικών σχέσεων… η πολιτική της καλής θελήσεως, της μετριοπάθειας και των υποχωρήσεων απέναντι της Τουρκίας απέτυχεν… Δεν συνέβη ποτέ εις την διπλωματικήν Ιστορίαν του Κόσμου ο Πρωθυπουργός και ο Υπουργός Εξωτερικών μιας Συμμάχου χώρας να διατυπώνουν απειλάς εναντίον της εδαφικής ακεραιότητος μιας άλλης Συμμάχου χώρας.

Όμως το έκαμαν ο κ. Μεντερές και ο κ. Ζορλού απέναντι της Ελλάδος.

Δεν διεκδικούν μόνον την Κύπρον, εις την οποίαν δεν έχουν ΚΑΝΕΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑ, αφού ελευθέρως την επώλησαν εις τους Άγγλους. Θέτουν δια ακαλύπτων υπαινιγμών ζήτημα και δια την Δυτικήν Θράκην και δια τας νήσους του Αιγαίου και δια τα Δωδεκάνησα και δια την Κρήτην. Διατί όχι και δια την υπόλοιπον Ελλάδα;

Ο κ. Ζορλού δεν απέκρυψεν απέκρυψεν ότι η τουρκική κοινή γνώμη “δεν εχώνεψε ακόμη” την προσάρτησιν της Δωδεκανήσου. Και ο κ. Μεντερές υπεστήριξεν την άποψιν της γεωγραφικής συνέχειας, δια να αμφισβητήσει την νομιμότητα της ελληνικής παρουσίας εις τας νήσους του Αιγαίου. Ιδού η απόδειξις της εχθρότητος…

Η Βραδυνή: Δεν θ’ ανεχθώμεν την ταπείνωσιν (9 Σεπτεμβρίου 1955)

Διότι επί τέλους πρέπει και ημείς να δείξωμεν ότι έχομεν φιλοτιμίαν. Και ότι αντιλαμβανόμεθα ότι η μεγάλη ευγένεια εκλαμβάνεται συχνά ως ηλιθιότης.

Και αν οι Σύμμαχοι μας (;) νομίζουν ότι είμεθα διατεθειμένοι να υποστώμεν κάθε ταπείνωσιν, κάθε ύβριν και κάθε προπηλακισμόν χάριν δήθεν του κοινού συμφέροντος, πρέπει να τους εξαγάγωμεν από την πλάνην ταύτην.

Δεν είναι υπερβολική η αξίωσις της Ελλάδος να απαιτήσει σεβασμόν εκ μέρους εκείνων μετά των οποίων συνεργάζεται. Και πρέπει να κατανοηθεί από όλους ότι δεν είναι δυνατόν να συνεργαζόμεθα με τους φονείς και τους δολοφόνους των ομοεθνών μας, οίτινες δια να συγκαλύψουν τας εγκληματικάς προθέσεις των και να δώσουν μίας προκαταβολικήν δικαιολογίαν εις την επαίσχυντον διαγωγήν των, έπλασαν την συκοφαντίαν ότι ημείς δήθεν παρεσκευάζομεν επίθεσιν και σφαγήν των Τούρκων της Κύπρου την 28ην Αυγούστου, ημέραν καθ’ ην ελειτούργει η εν Λονδίνω στηθείσα παγίς.

Η Βραδυνή: Τι χρειάζεται το ΝΑΤΟ; (14 Σεπτεμβρίου 1955)

Δεν πρέπει κατ’ ουδένα λόγον η Ελλάς να δεχθή ως μόνην ικανοποίησιν ολίγας χλιαράς φράσεις μετά δυσκολίας εξερχομένας από το στόμα εκείνων οι οποίοι λέγονται φίλοι μας. Φράσεις αι οποίαι μέχρι της στιγμής ταύτης τουλάχιστον δεν ηκούσθησαν από καμμίαν πλευράν. Δεν ημπορεί να είμεθα δαρμένοι και ευχαριστημένοι.

Ακρόπολις: Ο Ρώσος από πάνω είναι έτοιμος / Προς τους φίλους και σύμμαχους Αμερικανούς (15 Σεπτεμβρίου 1955) – απόσπασμα

… Η καρδιά των Ελλήνων έχει πληρωθεί πικρίας και το δηλητήριον της απογοητεύσεως έχει προ πολλού ενσταλαχθή εις τας ψυχάς των. Αλλά τώρα, μετά τα ανήκουστα γεγονότα της Τουρκίας, το πράγμα έφθασε πλέον εις το απροχώρητον.

Έκπληκτοι οι κάτοικοι αυτής της χώρας διερωτώνται:

“Μα είμεθα εμείς ελεύθερον κράτος ή αποικία των Άγγλων και των Τούρκων; Είμεθα ισότιμος συμμαχική χώρα ή κατ’ εξαίρεσιν εξ όλης της Ατλαντικής Συμμαχίας αποτελούμεν εταίρον δευτέρας κατηγορίας, ο οποίος οφείλει να δέχεται άφωνος και χωρίς βοήθειαν κολάφους και προπηλακισμούς από τους άλλος εταίρους;

Μετά τον εμπαιγμόν και την εγκατάλειψιν, ήρθε τώρα ο δαρμός και η περιφρόνησις. Αλλά διατί αυτή η ειδική μεταχείρισης και ως πότε θα την υφιστάμεθα;”…

Το 1955 την Τουρκία κυβερνούσε ο Αντνάν Μεντερές και το Δημοκρατικό Κόμμα. Ο Μεντερές έπαιζε αρκετά το μουσουλμανικό χαρτί, προκαλώντας εκνευρισμό στο κεμαλικό κατεστημένο της χώρας. Το αποδεικνύουν και τα χιλιάδες τζαμιά που κτίστηκαν επί πρωθυπουργίας του.

Η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία δεν ήταν ανθηρή, ενώ ο εθνικιστικός πυρετός ανέβαινε, καθώς οι Ελληνοκύπριοι διεκδικούσαν την ένωση της μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Ήταν μια καλή αφορμή για τους τούρκους ηγέτες να αποσπάσουν την κοινή γνώμη από τα προβλήματά της, στρέφοντάς την κατά της ελληνικής μειονότητας που ευημερούσε. Στις 28 Αυγούστου 1955 ο Μεντερές ισχυρίστηκε δημόσια ότι οι Ελληνοκύπριοι σχεδίαζαν σφαγές κατά των Τουρκοκυπρίων.

Η σκηνοθετημένη αφορμή

Η αφορμή για το Πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης δόθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου, με την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν και στεγάζεται και σήμερα στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους.

Ως δράστης συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή, που αργότερα περιεβλήθη το φωτοστέφανο του ήρωα. Τιμήθηκε στην Τουρκία και διορίστηκε κυβερνήτης σε επαρχία. Χρόνια αργότερα σε μία συνέντευξή του στην «Ελευθεροτυπία» αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση με το συμβάν και θεώρησε τον εαυτό του θύμα των ελληνικών αρχών.

Από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών.

Πρωτοσέλιδοι τίτλοι, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» της «Ισταμπούλ Εξπρές» και δημοσίευση μιας σειράς από παραποιημένες φωτογραφίες του συμβάντος, προκάλεσαν «αυθόρμητες» διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταξίμ το απόγευμα της ίδιας μέρας.

Ο μανιασμένος όχλος σε δράση υπό την ανοχή των Αρχών

Στις 5 το απόγευμα, το μαινόμενο πλήθος των 50.000 ατόμων στράφηκε κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου.

Μέχρι τότε, οι αρχές παρέμειναν απαθείς, όταν δεν διευκόλυναν τους πλιατσικολόγους στο έργο. Ο μηχανισμός του Δημοκρατικού Κόμματος, που ήλεγχε τα συνδικάτα, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στα έκτροπα.

Μεγάλος αριθμός διαδηλωτών μεταφέρθηκε από τη Δυτική Μικρά Ασία δωρεάν, αντί αμοιβής 6 δολαρίων, που ουδέποτε τους δόθηκε. 4.000 ταξί τους μετέφεραν στον χώρο των ταραχών, ενώ φορτηγά του Δήμου της Κωνσταντινούπολης είχαν αναπτυχθεί σε επίκαιρα σημεία της Πόλης, φορτωμένα με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, αξίνες, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης, απαραίτητα σύνεργα για τον όχλο των επιδρομέων, που επέπεσε επί των ελληνικών καταστημάτων με τα συνθήματα «Θάνατος στους γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης», «Σφάξτε του Έλληνες προδότες», «Κάτω η Ευρώπη» και «Εμπρός να βαδίσουμε κατά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης». Την οργή του όχλου δεν γλύτωσαν και κάποια καταστήματα αρμενικής και εβραϊκής ιδιοκτησίας.

Άνδρες και γυναίκες βιάστηκαν και σύμφωνα με τη μαρτυρία του γνωστού τούρκου συγγραφέα Αζίζ Νεσίν, πολλοί ιερείς εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή, με θύμα ένα Αρμένιο παπά. 16 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους και 32 τραυματίστηκαν.

Έκτροπα και στην Σμύρνη

Έκτροπα κατά των Ελλήνων δεν έγιναν μόνο στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και στη Σμύρνη. Το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου τούρκοι εθνικιστές έκαψαν το ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης.

Στη συνέχεια, κατέστρεψαν το νεόκτιστο εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, ενώ λεηλάτησαν σπίτια Ελλήνων στρατιωτικών, που υπηρετούσαν στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ.

Ο πολιτικός και διπλωματικός απόηχος

Ο πρωθυπουργός Μεντερές σε δηλώσεις του ισχυρίστηκε ότι το πογκρόμ κατά των Ελλήνων ήταν έργο των κομμουνιστών. Ένας ισχυρισμός που κατέπεσε αυτοστιγμεί και από τις αναφορές των ξένων πρεσβειών στην Άγκυρα προς τις κυβερνήσεις τους, που επισήμαιναν τις μεγάλες ευθύνες των τουρκικών αρχών.

Η κυβέρνηση Παπάγου προσπάθησε να διεθνοποιήσει το θέμα, αλλά χωρίς σημαντικά αποτελέσματα. Αμερικανοί και Βρετανοί δεν ήταν διατεθειμένοι να ασκήσουν πιέσεις στην Τουρκία, πολύτιμο σύμμαχό τους κατά τη διάρκεια του «Ψυχρού Πολέμου». Οι νατοϊκοί σύμμαχοί μας είπαν ξεκάθαρα να ξεχάσουμε το συμβάν.

Μόνο το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών από τους διεθνείς οργανισμούς απαίτησε από την Τουρκία εξηγήσεις για την καταστροφή του 90% των ορθόδοξων ναών στην Κωνσταντινούπολη.

Πάντως, τον Αύγουστο του 1995 η αμερικανική Γερουσία με απόφασή της κάλεσε τον Πρόεδρο Κλίντον να ανακηρύξει την 6η Σεπτεμβρίου Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Πογκρόμ.

Ο τραγικός απολογισμός

Το Πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης προκάλεσε:

• τον θάνατο 16 Ελλήνων και τον τραυματισμό 32
• τον θάνατο ενός Αρμένιου
• τον βιασμό 12 Ελληνίδων
• τον βιασμό αδιευκρίνιστου αριθμού ανδρών (εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή)
• την καταστροφή:
  4.348 εμπορικών καταστημάτων,
  110 ξενοδοχείων,
  27 φαρμακείων,
  23 σχολείων,
  21 εργοστασίων,
  73 εκκλησιών,
  περίπου 1000 κατοικιών, όλα ελληνικής ιδιοκτησίας.

Το οικονομικό κόστος των ζημιών ανήλθε σε 150 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ενώ η ελληνική κυβέρνηση τις υπολόγισε σε 500.000.000 δολάρια. Η οικονομική αιμορραγία και ο φόβος ανάγκασαν χιλιάδες Έλληνες ομογενείς να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα.

Αργότερα, το τουρκικό κράτος διά του προέδρου Τζελάλ Μπαγιάρ υποσχέθηκε αποζημίωση για την καταστροφή των ελληνικών περιουσιών. Στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν ξεπέρασε το 20% των απαιτήσεών τους, με δεδομένο ότι τα περιουσιακά τους στοιχεία είχαν υποτιμηθεί δραματικά.

Πολλές λεπτομέρειες για τα Σεπτεμβριανά ήλθαν στο φως το 1961, κατά τη διάρκεια της δίκης για εσχάτη προδοσία του ανατραπέντος από τους στρατιωτικούς πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές, ο οποίος τελικά δεν γλύτωσε από την αγχόνη.

με πληροφορίες από SanSimera.gr

Η Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως τίμησε. την Κυριακή, 10 Ιουλίου 2022, τη μνήμη του αοιδίμου Οικουμενικού Πατριάρχου κυρού Αθηναγόρα, με την ευκαιρία της συμπληρώσεως πενήντα ετών από της κοιμήσεώς του (7 Ιουλίου 1972), με την τέλεση Πατριαρχικής και Συνοδικής Θείας Λειτουργίας, στο τέλος της οποίας εψάλη Ιερό Μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του μεγάλου Πατριάρχου.

Η Α.Θ. Παναγιότης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, προεξήρχε της Θείας Λειτουργίας, στον πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, στο Φανάρι, στην οποία συμμετείχαν οι Σεβ. Μητροπολίτες Γέρων Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ, Γέρων Δέρκων  κ. Απόστολος, Φιλαδελφείας κ. Μελίτων, Κορέας κ. Αμβρόσιος, Κυδωνιών κ. Αθηναγόρας και Σηλυβρίας κ. Μάξιμος. 

Εκκλησιάστηκαν οι Σεβ. Μητροπολίτες Γέρων Πριγκηποννήσων κ. Δημήτριος, Μυριοφύτου και Περιστάσεως κ. Ειρηναίος, Μύρων κ.Χρυσόστομος, Καλλιουπόλεως και Μαδύτου κ. Στέφανος οι Θεοφιλ. Επίσκοποι Μηδείας κ. Απόστολος, Τράλλεων κ. Βενιαμίν, και Πατάρων κ. Αθηναγόρας, κληρικοί, Μοναχές, Άρχοντες Οφφικιάλιοι της Μ.τ.Χ.Ε., πιστοί από την Πόλη και προσκυνητές από το εξωτερικό. 

Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε φιλολογικό Μνημόσυνο, στην Αίθουσα του Θρόνου του Πατριαρχικού Οίκου, κατά την οποία ο Παναγιώτατος αναφέρθηκε συνοπτικώς στην προσωπικότητα και στις σημαντικότερες πρωτοβουλίες του αοιδίμου προκατόχου του, από τον οποίο είχε την ευλογία να λάβει τον τίτλο του «Διδασκάλου της Ορθοδόξου Θεολογίας», κατά την αποφοίτηση του από την ιστορική Θεολογική Σχολή της Χάλκης το έτος 1961, και αργότερα το οφφίκιον του Αρχιμανδρίτου, καθώς καί την υποτροφία για τις πενταετείς ανώτερες σπουδές του στην Ευρώπη.

Ακολούθως, ο φέρων το όνομα του αοιδίμου Πατριάρχου Σεβ. Μητροπολίτης Κυδωνιών κ. Αθηναγόρας, κατόπιν Πατριαρχικής και Συνοδικής αναθέσεως, πραγματοποίησε ομιλία στην οποία αναφέρθηκε εκτενώς στή ζωή και τη διακονία του Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρα, με έμφαση στις σημαντικότερες πτυχές  του πολυδιάστατου έργου του, κατά την μακρά Πατριαρχία του, με το οποίο έργο διακόνησε με αυταπάρνηση την Εκκλησία του Χριστού και τον Πρώτο Θρόνο της Ορθοδοξίας.

Φωτογραφίες: Νίκος Παπαχρήστου / Οικουμενικό Πατριαρχείο