Ο Υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης στο πλαίσιο της διαρκούς επαφής που επιδιώκει με τους εκπροσώπους των φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μετέβη την Παρασκευή 3 Ιουνίου στην Άρτα όπου και συμμετείχε σε ευρεία σύσκεψη την οποία οργάνωσε ο Δήμος Αρταίων.
Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης ο κ. Βορίδης είχε την ευκαιρία να ακούσει και να καταγράψει τα ζητήματα που αντιμετωπίζει η ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου καθώς και να συζητήσει και να ανταλλάξει απόψεις με τους εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας για την αντιμετώπισή τους.
Παράλληλα, ο Υπουργός επεσήμανε τη σημαντική στήριξη που έχουν λάβει τόσο η Τοπική Αυτοδιοίκηση όσο και οι πολίτες και οι επιχειρήσεις την χώρας μας από την παρούσα Κυβέρνηση, σε όλες τις διαδοχικές κρίσεις τις οποίες κλήθηκε να αντιμετωπίσει η πατρίδα μας και υπενθύμισε ότι αυτό συνέβη χωρίς να διαταραχτεί το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα, το οποίο εφαρμόστηκε στο ακέραιο κάτω από αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες.
Στη σύσκεψη συμμετείχαν επίσης ο Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιώργος Στύλιος, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης, ο Αντιπεριφερειάρχης Άρτας Βασίλης Ψαθάς, ο Δήμαρχος Αρταίων Χρήστος Τσιρογιάννης καθώς και όλοι οι Δήμαρχοι της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας, οι Δήμαρχοι Δωδώνης, Ζηρού, Σουλίου και Πάργας, Περιφερειακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι και ο Πρόεδρος της ΝΟΔΕ Άρτας.
Εγκαινιάστηκε, τη Δευτέρα 30 Μαΐου η έκθεση «ΣΗΚΩ ΨΥΧΗ ΜΟΥ»!… Εικόνες και μουσικές των προσφύγων του ’22, που οργανώνει το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.
Την έκθεση, η οποία πραγματοποιείται στον εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος και εντάσσεται στις εκδηλώσεις μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, εγκαινίασε ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Κωνσταντίνος Α. Τασούλας.
«Οι ήχοι αποτυπώνουν το βίωμα και το συναίσθημα εκείνων που έζησαν την τραγωδία»
Ο γενικός γραμματέας του Ιδρύματος, καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου,ανοίγοντας τη βραδιά, είπε ότι το Ίδρυμα επέλεξε έναν τρόπο τολμηρό και πρωτότυπο για να τιμήσει την επέτειο: μέσα από το πρίσμα της μουσικής και του τραγουδιού.
Οι ήχοι αποτυπώνουν, είπε, το βίωμα και το συναίσθημα εκείνων που έζησαν την τραγωδία και ήρθαν στην ελεύθερη πατρίδα, αλλά και των γενεών που ακολούθησαν· και όχι απλώς αποτυπώνουν, αλλά και τα μετασχηματίζουν σε δημιουργία. Η Μικρασιατική Καταστροφή, συνέχισε, υπήρξε το μεγαλύτερο τραύμα του ελληνισμού και ταυτόχρονα η καθοριστική εμπειρία η οποία διαμόρφωσε το σύγχρονο κράτος.
Τέλος, ευχαρίστησε τους συντελεστές της έκθεσης για το πολυδιάστατο και απαιτητικό έργο που έφεραν σε πέρας: όλα τα στελέχη του Ιδρύματος (και ιδίως τους επιμελητές της, Άννα Ενεπεκίδου και Χρήστο Χρηστίδη) και την επιστημονική επιτροπή της (και ιδίως τον πρόεδρό της Διονύση Σαββόπουλο και τον Αλέξη Κυριτσόπουλο, που τη σχεδίασε και την επιμελήθηκε εικαστικά).
«Μέσα από τη μουσική οι Μικρασιάτες ενοφθάλμισαν τον πολιτισμό τους στον ελλαδικό εθνικό κορμό»
Ο Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Α. Τασούλας τόνισε ότι πρόκειται για μια έκθεση έμπλεη μουσικής και μνήμης. Μας δείχνει, είπε, πώς, μετά την κατάρρευση του ονείρου της Μεγάλης Ιδέας ως εδαφικής επέκτασης, ο ελληνισμός υλοποίησε ένα άλλο όνειρο, αλαμπές αλλά σπουδαίο: της ανόρθωσης και της ανοικοδόμησης, της ισοπαλούς με τους ευρωπαϊκούς λαούς ύπαρξης.
Μέσα από τη μουσική, που αποτελεί άσκηση και στοιχείο ελευθερίας, είπε, σπουδάζουμε πώς το ένα εκατομμύριο τριακόσιες χιλιάδες πρόσφυγες ενοφθάλμισαν τον πολιτισμό τους στον ελλαδικό εθνικό κορμό.
Σε μια ομιλία διάστικτη από λογοτεχνικές και δοκιμιακές αναφορές (μεταξύ άλλων στο Μυθιστόρημα του Σεφέρη και το Ελεύθερον Πνεύμα του Θεοτοκά) ο Πρόεδρος της Βουλής έκλεισε με την «Οδό ονείρων» που εκτυλίσσεται σε μια προσφυγική γειτονιά. Στο ξεκίνημά της, ο Μάνος Χατζιδάκις, μιλάει για τον «τρυφερό και αβάσταχτο ουρανό»· ο ίδιος ουρανός μάς σκέπει και σήμερα, όπως και η μουσική των προσφύγων, μελωδική, αβάσταχτη και τρυφερή συνάμα.
«Το δέντρο του ελληνισμού είχε γερές ρίζες»
Ο Διονύσης Σαββόπουλος, πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής της έκθεσης, ευχαρίστησε καταρχάς θερμά το Ίδρυμα της Βουλής και τα μέλη της επιτροπής, καθώς, όπως είπε, από τη συνεργασία μαζί τους έμαθε πολλά και θυμήθηκε επίσης πολλά και αγαπημένα.
Αναφέρθηκε στα προσωπικά του βιώματα (ο πατέρας του από την Κωνσταντινούπολη και η μητέρα του από την Ανατολική Ρωμυλία) και τα μουσικά ακούσματα στο σπίτι όπου μεγάλωσε. Και τόνισε πως το 1922, πέρα από τον πόνο και το τραύμα, είναι η αφετηρία μιας συναρπαστικής πορείας για μια καινούργια Ελλάδα. Η καταστροφή έδειξε ότι το δέντρο του ελληνισμού είχε γερές ρίζες· ρίζες βαθιά μέσα στη γη, αλλά και ρίζες στον ουρανό, κατέληξε.
«Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη κιβωτοί μνήμης και μήτρες μουσικής»
Ο Λάμπρος Λιάβας, καθηγητής εθνομουσολογίας και μουσικολογικός επιμελητής της έκθεσης, αναφέρθηκε στον ρόλο και τη σημασία της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης ως κιβωτών μνήμης, που λειτούργησαν ως «μήτρες μουσικής».
Μέσα από την αφήγηση της Σμυρνιάς τραγουδίστριας Αγγελικής Παπάζογλου προσέγγισε τις προσφυγικές μουσικές μνήμες, τον ρόλο του τραγουδιού στις «χαμένες πατρίδες» και τον μετασχηματισμό του στην Ελλάδα: εκεί αποτέλεσε κεντρικό κώδικα επικοινωνίας, ισχυρό συμβολικό κεφάλαιο για τη διατήρηση της εθνοπολιτισμικής ταυτότητας και κινητήρια δύναμη για την ελευθερία. Τέλος, αναφέρθηκε στις επιρροές στους ντόπιους μουσικούς και τη διασταύρωσή του με το ρεμπέτικο.
«Στην έκθεση το μεγαλειώδες και το καθημερινό, η καταστροφή και η δημιουργία»
Η Άννα Ενεπεκίδου, διευθύντρια υπηρεσιών του Ιδρύματος και συνεπιμελήτρια της έκθεσης, μίλησε για τη γοητευτική διαδρομή της προετοιμασίας, τη δημιουργική επαφή της επιστημονικής επιτροπής με φορείς, σωματεία, συλλέκτες και μελετητές.
Σημείωσε ότι η έκθεση, με τον πλούτο των τεκμηρίων της, επιδιώκει να αναδείξει το μεγαλειώδες αλλά και το καθημερινό, την καταστροφή αλλά και τη δημιουργία. Και μας έδωσε μια αίσθηση του πλούτου αυτού, αναφερόμενη στις φωτογραφίες, τις μαρτυρίες του ξεριζωμού, τη μουσική που μπορούμε να ακούσουμε από τα τάμπλετ, τα εκθέματα που αποτυπώνουν την ομορφιά της καθημερινότητας.
Και, τέλος, σε μικρές αλλά ουσιώδεις λεπτομέρειες, όπως τα κεραμικά πλακίδια που χρησιμοποιήθηκαν στην ανακαίνιση του κτιρίου της Βουλής (1929-1935), ενσωματώνοντας διακοσμητικά μοτίβα του προσφυγικού ελληνισμού.
Στα εγκαίνια παρευρέθηκε πλήθος κόσμου, άνθρωποι των γραμμάτων και της επιστήμης, συλλέκτες, εκπρόσωποι προσφυγικών σωματείων, δημοσιογράφοι και πολιτικοί – ανάμεσά τους, η υφυπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα, ο υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος, ο πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Βασίλειος Πάππας.
Στο τέλος, οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν με ένα ποτήρι κρασί και εδέσματα – όχι τα συνηθισμένα, που προσφέρονται σε μια δεξίωση, αλλά μικρασιατικά.
Οι βασικοί άξονες της έκθεσης
Βασικοί άξονες της έκθεσης είναι η ζωή πριν το 1922 στη Σμύρνη, την Ιωνία, την Καππαδοκία, τον Πόντο, την Κωνσταντινούπολη και την Προποντίδα, την Ανατολική και τη Βόρεια Θράκη (Ανατολική Ρωμυλία)· η Έξοδος, η απώλεια και το τραύμα της προσφυγιάς· η ζωή και η μουσική δημιουργία στη νέα πατρίδα· ο τρόπος με τον οποίο οι δικές μας γενιές τραγούδησαν το συνταρακτικό γεγονός και την προσφυγιά.
Τα παραπάνω συνδέονται μεταξύ τους με βασικό άξονα τη μουσική και το τραγούδι, που δημιουργούν τον γενικό καμβά της έκθεσης. Έτσι ο επισκέπτης μπορεί να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής στην ατομική και τη συλλογική ταυτότητα των προσφύγων, και ποια η σημασία της ως κινητήριας δύναμης του προσφυγικού ελληνισμού; Πώς καταγράφονται οι μνήμες της Καταστροφής στα τραγούδια των προσφύγων; Με ποιον τρόπο φτάνουν οι μνήμες έως τις μέρες μας και γίνονται αντιληπτές στην εθνική ζωή και τη μουσική δημιουργία των επιγόνων;
Φωτογραφικά, οπτικοακουστικά και αρχειακά τεκμήρια σημαντικών φορέων διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης στη χώρα μας, καθώς και πλήθος τεκμηρίων που συνεισέφεραν τοπικοί σύλλογοι, οργανώσεις και ιδιώτες, συνομιλούν στην έκθεση με στίχους και ποικίλες μελωδίες: μοιρολόγια, παραδοσιακά τραγούδια και χοροί, μικρασιάτικα ρεμπέτικα αλλά και η νεότερη ελληνική μουσική παραγωγή, που επηρεάστηκε από τη μουσική πνοή των προσφύγων.
Η συνομιλία αυτή θα κορυφωθεί, κατά τη διάρκεια της έκθεσης, με το πραγματικό και ζωντανό πάλκο όπου θα φιλοξενηθούν νέοι δημιουργοί και ερμηνευτές, οι οποίοι και θα αναδείξουν τις μουσικές διαδρομές των προσφύγων και της εμπειρίας της προσφυγιάς.
Χαιρετισμό στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Γενικό Συμβούλιο της Δημοκρατικής Ένωσης Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας «ΟΜΟΝΟΙΑ» με θέμα: «Ελληνισμός στην Αλβανία – εξελίξεις και προοπτική» απηύθυνε ο Υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για θέματα απόδημου Ελληνισμού Ανδρέας Κατσανιώτης το Σάββατο 28 Μαΐου 2022.
Ο Υφυπουργός Εξωτερικών τόνισε μεταξύ άλλων πως «στην περιοχή μας παρατηρούμε τη δράση αναθεωρητικών δυνάμεων, που επιχειρούν να ξαναγράψουν την Ιστορία και τα σύνορα των κρατών. Η Ελληνική Κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, τον οποίον έχω σήμερα την τιμή να εκπροσωπώ, έχει καταστήσει σαφές ότι θα υπερασπιστούμε κάθε σπιθαμή ελληνικού εδάφους και τα δίκαια της πατρίδας και των πολιτών της, χωρίς να ανοίγουμε διάλογο με το παράνομο, το ανιστόρητο και το αδιέξοδο».
Ο κ. Κατσανιώτης ενώ σε άλλο σημείο ανέφερε:
«Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στις σχέσεις καλής γειτονίας με όλες τις χώρες της περιοχής και φυσικά και με την Αλβανία. Αναμένουμε την ολοκλήρωση των απαιτούμενων νομοθετικών πρωτοβουλιών από την πλευρά της Αλβανικής κυβέρνησης σε ότι αφορά την προστασία των μειονοτικών και ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, ειδικά σε ότι αφορά τον αυτοπροσδιορισμό και τη χρήση της γλώσσας από τις μειονότητες».
Αναλυτικά η ομιλία του κ. Κατσανιώτη
«Κυρίες και Κύριοι,
Συμπατριώτισσες και Συμπατριώτες,
Η εκδήλωσή σας πραγματοποιείται σε μια συγκυρία κατά την οποία η Ευρώπη βιώνει καταστάσεις τις οποίες πριν από μερικά χρόνια κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Η εισβολή στην Ουκρανία δυστυχώς, ξαναφέρνει στο προσκήνιο επικίνδυνες και βάρβαρες πρακτικές που για χρόνια πιστεύαμε ότι δεν θα ξαναδούμε σε ευρωπαϊκό έδαφος. Εκτός των άλλων, έχει ανατρέψει με βίαιο τρόπο τη ζωή ομογενών μας, οι οποίοι ζουν και προκόβουν επί σειρά ετών στην περιοχή αυτή.
Η Ελλάδα βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό των ομογενών μας. Άλλωστε, οι ομογενείς μας σε όλον τον κόσμο, είναι πάντα ένας σημαντικός πολλαπλασιαστής ισχύος σε κάθε προσπάθεια της Ελλάδας, να υπερασπιστεί τα εθνικά της συμφέροντα, στο πλαίσιο, πάντα, του Διεθνούς Δικαίου.
Δυστυχώς, στην περιοχή μας παρατηρούμε τη δράση αναθεωρητικών δυνάμεων, που επιχειρούν να ξαναγράψουν την Ιστορία και τα σύνορα των κρατών. Η Ελληνική Κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, τον οποίον έχω σήμερα την τιμή να εκπροσωπώ, έχει καταστήσει σαφές ότι θα υπερασπιστούμε κάθε σπιθαμή ελληνικού εδάφους και τα δίκαια της πατρίδας και των πολιτών της, χωρίς να ανοίγουμε διάλογο με το παράνομο, το ανιστόρητο και το αδιέξοδο.
Συμπατριώτισσες και συμπατριώτες,
Η Ελλάδα είναι μια χώρα δυνατή, σεβαστή από εχθρούς και φίλους και όσοι δεν το κατανοούν θα βρίσκονται συνεχώς μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις. Η Ελλάδα σέβεται τη διεθνή νομιμότητα και αποκρούει σθεναρά κάθε προσπάθεια προσβολής του Διεθνούς Δικαίου. Στην προσπάθειά μας αυτή, χρειάζεται και η δική σας συμβολή.
Κάθε προσπάθεια αναβίωσης ανύπαρκτων ζητημάτων, θα μας βρίσκει σταθερά αντίθετους. Επιπλέον, δεν προσφέρει τίποτα ούτε στους ομογενείς μας στην Αλβανία, ούτε στους Αλβανούς που ζουν και εργάζονται στην χώρα μας.
Φίλες και φίλοι,
Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στις σχέσεις καλής γειτονίας με όλες τις χώρες της περιοχής και φυσικά και με την Αλβανία. Αναμένουμε την ολοκλήρωση των απαιτούμενων νομοθετικών πρωτοβουλιών από την πλευρά της Αλβανικής κυβέρνησης σε ότι αφορά την προστασία των μειονοτικών και ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, ειδικά σε ότι αφορά τον αυτοπροσδιορισμό και τη χρήση της γλώσσας από τις μειονότητες.
Βλέπουμε επίσης θετικά ότι γίνονται προσπάθειες για την επίλυση των θεμάτων που έχουν προκύψει σε περιπτώσεις πλαστογράφησης τίτλων κυριότητας, καθώς και την προσπάθεια για προώθηση νομιμοποιήσεων, αποζημιώσεων και καταχώρησης περιουσιών. Πρόκειται για σημαντικά ζητήματα καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια κτηματογράφησης αλλά και ενώ αναμένουμε τον Οκτώβριο τη διεξαγωγή της απογραφής πληθυσμού.
Μετά τη συνάντηση των εκπροσώπων της ομογένειας με τον Πρωθυπουργό τον περασμένο Μάρτιο, μεσολάβησε η ψήφιση από την ελληνική Βουλή της ρύθμισης για την συνταξιοδότηση ομογενών και παλλινοστούντων, η οποία διόρθωσε αδικίες παλαιότερων διατάξεων.
Ελπίζουμε ότι οι εργασίες της εκδήλωσής σας θα βοηθήσουν στην καταγραφή των θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και να επιλύσουμε με τη συμπαράσταση και τη συνεργασία σας.
Η ιστορική αλήθεια δεν είναι ορθό – παρότι, δυστυχώς, συμβαίνει συχνά – να καθορίζεται και να σκιάζεται διαστρεβλωτικά από φαντασιώσεις και πάθη και βουλήσεις, που, είτε προηγούνται, είτε ακολουθούν, επηρεάζουν πεποιθήσεις και προκαλούν πάθη.
Το λεγόμενο «Τσάμικο» θέμα, δηλαδή οι ανιστόρητες και προκλητικές διεκδικήσεις των «Τσάμηδων» σε βάρος της Θεσπρωτίας, οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις στην Αλβανία, κατά καιρούς, και ανάλογα με τις σκοπιμότητες, το «ξεθάβουν» από το χρονοντούλαπο της ιστορίας και το φέρνουν στο προσκήνιο.
Είτε για να προβάλλουν και να ενισχύσουν την αλυτρωτική ιδέα της «Μεγάλης Αλβανίας», που περιλαμβάνει τμήματα της Ελλάδας, χαρακτηρίζουν ως «αλβανικά εδάφη» ολόκληρη την Ήπειρο μέχρι την Πρέβεζα αλλά και την Δυτική Μακεδονία, καθώς και άλλων βαλκανικών χωρών, αποπροσανατολίζοντας με αυτό τον τρόπο το λαό από βασικά προβλήματα, όπως η φτώχεια και η διαφθορά. Είτε για να το χρησιμοποιήσουν σαν αντίβαρο απέναντι στα δικαιώματα της Ελληνικής Μειονότητας, το είχε επιχειρήσει και ο Χότζα αυτό, αν και τα δύο ζητήματα δεν έχουν καμία απολύτως σχέση και σύνδεση μεταξύ τους. Είτε για λόγους κομματικών επιδιώξεων εσωτερικής κατανάλωσης, προκειμένου να κερδηθούν ψήφοι από τους ακραίους και φανατικούς.
Βέβαια, το «Τσάμικο» δεν το έβαζαν επίσημα, παρότι παρασκηνιακά το υποκινούσαν και το υπέθαλπαν, στην ατζέντα των συζητήσεων με την Ελλάδα, αφού συναντούσαν και την άμεση και έντονη αντίδρασή της, δείχνοντας φαινομενικά ότι τηρούν απόσταση από ρητορικές, που δυναμιτίζουν το κλίμα ανάμεσα στις δύο χώρες.
Όμως, τελευταίως, η αλβανική πλευρά υιοθέτησε απροκάλυπτα μερικά από τα πάγια αιτήματα του κόμματος «ΡDIU» των «Τσάμηδων», καθώς και του Πατριωτικού Συνδέσμου «Τσαμερία».
Μάλιστα η υπουργός Εξωτερικών της χώρας Olta Xhacka ζήτησε την «άρση του εμπόλεμου» για τους Τσάμηδες, ενώ μίλησε και για «περιουσίες Τσάμηδων στην Ελλάδα».
Έτσι το «Τσάμικο» μετατρέπεται, με το να του δίνεται από την αλβανική πλευρά επίσημη μορφή, σε αγκάθι στις ελληνοαλβανικές σχέσεις, αλλά και στην πορεία της Αλβανίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι, που πρέπει ιδιαιτέρως να προσέξει η αλβανική ηγεσία.
Εξάλλου οι «Τσάμηδες» στην Αλβανία οργανώνουν, ετησίως, εκδηλώσεις για την επέτειο της υποτιθέμενης και επινοημένης, αυτό αποφαίνεται η ιστορία, «γενοκτονίας» τους από τους Έλληνες και ζητούν ίδρυση «τσάμικου» νεκροταφείου στην Ηγουμενίτσα.
Γραφικότητες θα πει κανείς, που δεν βρίσκουν απήχηση στην πλειοψηφία των υγιώς σκεπτόμενων Αλβανών πολιτών, που τους αντιμετωπίζουν με καχυποψία και επιθυμούν αρμονική συνύπαρξη με την Ελλάδα, ωστόσο με το πες πες, οι αναλήθειες και ανακρίβειες μένουν και δημιουργούνται εντυπώσεις. Και υπάρχει κίνδυνος να εξαχθούν λανθασμένα συμπεράσματα και να λάβουν υπόσταση ανυπόστατοι ισχυρισμοί.
Η «γενοκτονία» τους, για την οποία οι «Τσάμηδες» προσέφυγαν και στο Δικαστήριο της Χάγης, όπου δεν αξιολογήθηκε καν η υπόθεση, είναι μεταγενέστερη «ανακάλυψη», κυρίως μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, που τους συμπεριφερόταν δυσμενώς, γιατί δεν τους εμπιστευόταν και επιδίωξή του αρχικά ήταν να επιστρέψουν στην Ελλάδα!
Βέβαια εκείνη την εποχή υπήρξαν για τα φρικτά πεπραγμένα των «Τσάμηδων», που ήταν νωπά, κάποιες μεμονωμένες και πολύ περιορισμένες αντιδράσεις οργής στη Θεσπρωτία, αλλά ως εκεί και τίποτα παραπάνω.
Σε μια αποκαλυπτική έκθεση, που περιγράφει με λεπτομέρειες τις εγκληματικές πράξεις των Τσάμηδων στη Θεσπρωτία κατά την Κατοχή, που συνέταξε το 1948 ο τότε Διοικητής του Κέντρου Αλλοδαπών Ηπείρου, μοίραρχος Ε. Ζάκκας, υπάρχουν συντριπτικά στοιχεία, δραματικά, που αποκαλύπτουν το μέγεθος της καταστροφής, η οποία συντελέστηκε στη Θεσπρωτία από τους «Τσάμηδες» στα χρόνια της Γερμανοϊταλικής κατοχής.
Εξιστορούνται άγριες δολοφονίες, ακόμη και παιδιών και γερόντων, βιασμοί γυναικών, λεηλασίες, πυρπολήσεις. Και τονίζεται χαρακτηριστικά: «Γενικώς δεν έμεινε λίθος επί λίθου κατά το δη λεγόμενον»…
Αξίζει να σημειωθεί ότι παλαιότερα, μετά από ομόφωνη απόφαση της Αλβανικής Βουλής, η 27η Ιουνίου χαρακτηρίστηκε ως «ημέρα Γενοκτονίας των Τσάμηδων», ενώ ιδρύθηκε και υπάρχει ο «Πατριωτικός Σύνδεσμος της Τσαμουριάς», μια 100μελής άτυπη «Βουλή», που έγινε μέλος της «οργάνωσης υπο-αντιπροσωπευμένων λαών» του ΟΗΕ το 1995.
Μάλιστα ανεγέρθηκε στην Τζάρα των Αγίων Σαράντα, λίγα μέτρα από τα Ελληνοαλβανικά σύνορα της Θεσπρωτίας, με χρήματα, που προήλθαν κυρίως από το «Τσάμικο» λόμπι της Αμερικής, αλλά και με οικονομική στήριξη από την τότε αλβανική κυβέρνηση του Σαλί Μπερίσα, μνημείο για τη «γενοκτονία». Αυτό το μνημείο, όπου μια φορά το χρόνο συγκεντρώνονται οι «Τσάμηδες», προσεύχονται και ακούγονται εμπρηστικές ομιλίες, ζητούν τώρα από την Αλβανική κυβέρνηση να ανακηρυχθεί ως ιστορικός χώρος!
Η πραγματικότητα είναι μία και αμείλικτη: Οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες, στα χρόνια της Κατοχής, εξόντωσαν τον χριστιανικό πληθυσμό, στο πλευρό των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών, προσπαθώντας να ανακηρύξουν «αυτόνομο κράτος» τη Θεσπρωτία, γι’ αυτό έφυγαν οικειοθελώς για την Αλβανία, με την υποχώρηση των Γερμανών. Και ακολούθησε η παραπομπή τους στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ιωαννίνων και εκδόθηκαν ερήμην περί τις 1.700 σχετικές καταδικαστικές αποφάσεις ως εγκληματιών πολέμου, ενώ η περιουσία τους δεσμεύτηκε και αποδόθηκε σε ντόπιους της περιοχής και τους στερήθηκε η ελληνική ιθαγένεια.
Από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και έπειτα, το ζήτημα της «Τσαμουριάς» επανήλθε στην επικαιρότητα. Αρχικά οι «Τσάμηδες» προσπάθησαν να ξαναγράψουν την ιστορία, τονίζοντας πως ουδέποτε συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς ή τους Ιταλούς και πως έπεσαν θύματα της ελληνικής εκδικητικότητας, κάνοντας λόγο, περί «εθνοκάθαρσης», ενώ εκείνοι την επιχείρησαν στη Θεσπρωτία κατά την γερμανοϊταλική κατοχή.
Το «Τσάμικο» αποτελεί παράμετρο του αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού. Μόνιμη θέση της Ελλάδας στις αλβανικές αξιώσεις είναι ότι «θέμα Τσαμουριάς δεν υφίσταται». Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ελληνική πλευρά δεν οφείλει να είναι σε εγρήγορση και να δίνει τις κατάλληλες απαντήσεις, όταν χρειάζεται. Τα ιστορικά πράγματα είναι απλά, όταν προσεγγίζονται αχρωμάτιστα, απροκατάληπτα, αναλλοίωτα, με καθαρή ενόραση και λογική.
Διαφορετικά αναπτύσσονται καταστάσεις, που δεν είναι κανονικές, αλλά κατασκευασμένες, και πυροδοτούν αδικαιολόγητες εντάσεις και οριοθετούν παθογενείς εξελίξεις, με το φοβερό κίνδυνο κάποιοι να πιστέψουν τα ψέματα, χωρίς επαρκείς λόγους.
Η “Ένωση Χιμαριωτών” και οι “Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ”, του Ιωάννη Γιαννάκενα παρουσίασαν στην Στοά Βιβλίου των Εκδόσεων “ΠΕΛΑΣΓΟΣ”, Χαριλάου Τρικούπη 14, το νέο βιβλίο του Βορειοηπειρώτη συγγραφέα Σταύρου Παπουτσή με τίτλο “OTAN HXHΣEΝ Η ΣΑΛΠΓΙΞ – ΗΠΕΙΡΟΣ 1821”
Για το βιβλίο μίλησαν η υπεύθυνη Πολιτισμού της Ένωσης Χιμαριωτών , Άννα Πάνη, η επιμελήτρια του βιβλίου, Ελίνα Μαστέλου – Γιαννάκενα και ο συγγραφέας του βιβλίου, Σταύρος Παπουτσής.
Την παρουσίαση συντόνισε ο εκδότης Ιωάννης Γιαννάκενας.
Οι Ηπειρώτες ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας και οι γενναίοι Χιμαριώτες
Η Χιμαριώτισα, κα Άννα Πάνη, ξεχώρισε τρία σημεία του βιβλίου, α) τον συνταξιδιώτη του συγγραφέα, από Κέρκυρα προς Χιμάρα, ο οποίος του ανέφερε για τις τρεις χάλκινες πλάκες και την λίστα ονομάτων και το καταστατικό της Κοινότητας των Χιμαριωτών στην Νεάπολη, β) τα λόγια θαυμασμού για τους Χιμαριώτες πολεμιστές που είπε ο Γάλλος στρατηγός Μπερτιέ το 1800: «Με τέτοιους γενναίους πολεμιστές και τέτοιο στρατό λεβέντικο θα μπορούσα να γίνω κυρίαρχος του κόσμου», και γ) για τους τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, οι δύο εκ των οποίων ήταν Ηπειρώτες, συγκεκριμένα, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ ήταν από τα Γιάννενα και ο Νικόλαος Σκουφάς ήταν από το Κομπότι Άρτας. Ο τρίτος ήταν ο Εμμανουήλ Ξάνθος, από την Πάτμο.
Ένα άγνωστο ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο
Η κ. Ελίνα Μαστέλλου – Γιαννάκενα είπε ότι το κείμενο του συγγραφέα, ζεστό και άμεσο, στην καρδιά του αναγνώστη, τον παρασύρει σε ένα άγνωστο και πρωτότυπο, εν πολλοίς, ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο, τον συγκινεί, τον συνεπαίρνει, τον εμπνέει, τον οδηγεί σε απάτητα μονοπάτια της Ιστορίας, του δημιουργεί αγωνία και χτυποκάρδι, και ικανοποιεί με την πλοκή του όλες τις απορίες που δημιουργήθηκαν κατά την ανάγνωση.
Οι περιγραφές τόπων, μορφών, ενδυμασιών είναι ακριβείς και λεπτομερείς, αποδεικνύοντας πόσο έχει εντρυφήσει, μελετήσει και γνωρίσει ο συγγραφέας το αντικείμενό του. Η βιβλιογραφία του, όσο και οι αναζητήσεις του στον κυβερνοχώρο απέφεραν ώριμους, γλυκείς και εύγεστους καρπούς.
Περιγράφεται η επιστροφή των ηρώων του βιβλίου στην Ιθάκη τους, που δεν είναι άλλη από την Χιμάρα της προσφιλεστάτης μας ακριβής Βορείου Ηπείρου. Ακολουθεί η ανάληψη της μεγίστης αποστολής να συνδράμει ο ένας από αυτούς (επικεφαλής σώματος), την επανάσταση του 1821 και να συμμετάσχει στον ιερό αγώνα στην επαναστατημένη Πελοπόννησο, για την απελευθέρωση της γλυκυτάτης και χειμαζόμενης από τον Οθωμανό δυνάστη πατρίδος, πράγμα που αποτελεί η υπέρτατη τιμή.
Ο τίτλος του βιβλίου είναι εμπνευσμένος από τα λόγια ενός στρατιωτικού, του Μιχαήλ Χιμαριώτη, ο οποίος έσπευσε από την Νεάπολη που βρισκόταν, δήλωσε την πρόθεσή του να πάει να πολεμήσει στην επαναστατημένη Καλαμάτα του 1821, λέγοντας (σελ.176) :
«Άμα δε ήχησεν η σάλπιγξ του πολέμου της πατρίδος, ως Έλλην κατά χρέος, έτρεξα».
Ανάδειξη άγνωστων ηρώων από τον λησμονημένο Ελληνισμό
Τελευταίος ομιλητής ήταν ο συγγραφέας Σταύρος Παπουτσής, ο οποίος είπε τα εξής:
«Με το ιστορικό μυθιστόρημα που έγραψα και παρουσιάζουμε σήμερα ήθελα να δείξω και κάποιους άλλους, όχι τόσο γνωστούς , ίσως, αλλά εξίσου σημαντικούς αγωνιστές του λησμονημένου και μεγάλου Ελληνισμού των καπεταναίων της Χιμάρας, της ηρωικής συμμετοχής τους στον μεγάλο αγώνα για την λευτεριά. Ένας από αυτούς είναι και ο Μιχαήλ Γράμσης, (τον οποίον στο βιβλίο ονομάζω Μιχαήλ Χιμαριώτη).
Η στάση, η εντιμότητα και ο αγώνας του Χιμαριώτη ήρωα, ο οποίος βρέθηκε από τις πρώτες κιόλας μέρες στον αγώνα, φρόντισα να τον αναδείξω σε πρωταγωνιστή αυτής της ιστορίας που αφηγούμαι στο παρόν βιβλίο.
Ο αξιωματικός αυτός του πυροβολικού πολέμησε, πληγώθηκε, πρόσφερε την περιουσία του, έφτασε να γίνει συνταγματάρχης του τακτικού και άτακτου στρατού και αρχηγός του πυροβολικού το 1826 στις μάχες της Αττικής.
Το 1844 πήρε από τον βασιλιά Όθωνα, τον Αργυρό Σταυρό του Ιππότου του Τάγματος του Σωτήρος.
Στο βιβλίο αυτό πρωταγωνιστούν και άλλα πρόσωπα, κάποια βασισμένα σε αληθινά ιστορικά πρόσωπα και κάποια άλλα που είναι δημιούργημα της φαντασίας.
Σαν Ηπειρώτης γενικότερα και σαν Βορειοηπειρώτης ειδικότερα, προσπάθησα με αφορμή αυτή την σπουδαία περίοδο που γέννησε ήρωες τιτάνες να δείξω και αυτόν ακριβώς τον λησμονημένο σήμερα Ελληνισμό που δεν παράμεινε αδιάφορος, ασυγκίνητος, μπροστά στο τιτάνιο αγώνα, αλλά πήρε το καριοφίλι και το γιαταγάνι και πολέμησε με λύσσα και με πείσμα και έγραψε τις δικές του ένδοξες σελίδες.
Εγώ βασίσθηκα και στις μαρτυρίες των ξένων ταξιδιωτών στην Ελλάδα εκείνο τον καιρό. Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί, Ιταλοί, Αμερικάνοι ταξίδεψαν σε όλη την Ελλάδα, φιλοξενήθηκαν, προστατεύτηκαν, είδαν, εντυπωσιάστηκαν.
Οι περιηγήσεις τους είχαν σαν πρώτη σκάλα του ταξιδιού τους τα Επτάνησα και την Ήπειρο. Ο Γάλλος πρόξενος στα Γιάννενα Φρανσουά Πουκεβίλ, έμεινε περισσότερο από όλους στην Ελλάδα και έγραψε το μεγαλύτερο ταξιδιωτικό χρονικό. Αυτό το άφησε στον Αλή Πασά και γλύτωσε τον γιο του Κωνσταντίνου Ανδρούτσου, Νέστη, πληρώνοντας μέγα λύτρα , αλλά δεν μπόρεσε να γλυτώσει τον ίδιο τον Κ. Ανδρούτσο.
Στο βιβλίο παρουσιάζεται η έχθρα του Αλή πασά και το πάθος του να κατακτήσει την Χιμάρα, αλλά δεν μπόρεσε ποτέ. Μόνο όταν διπλωματικά τα έφτιαξε με τους Γάλλους που βρίσκονταν στα Επτάνησα, και έκαναν τα στραβά μάτια για να περάσει ο στρατός του σατράπη. Σαν παμπόνηρος που ήτανε, έστειλε νύχτα στρατό από το Τεπελένι με αρχηγό τον Γιουσούφ Αράπη.
Το πρωί της Λαμπρής και του προσκυνήματος, ο στρατός κατέσφαξε και έκαψε όλα τα χωριά, αρχίζοντας από την Νίβιτσα μέχρι την Παλάσσα, αλλά και πάλι γρήγορα αποτραβήχτηκε από τον φόβο της εκδίκησης των Χιμαριωτών, όταν θα κατέβαιναν από τα βουνά.
Το ιστορικό αυτό μυθιστόρημα γράφθηκε κυρίως για να κατατοπισθεί ο αναγνώστης καλύτερα και κυρίως οι νέοι για τους καπεταναίους της Χιμάρας και τα όσα συγκλονιστικά διαδραματίστηκαν σε αυτόν τον τόπο».
Στην εκδήλωση τραγούδησε ανδρικό πολυφωνικό συγκρότημα, ενώ παρέστησαν, ο Πρόεδρος της Ένωσης Χειμαρριωτών, Θοδωρής Γκούμας, ο οποίος απεύθυνε και ένα σύντομο χαιρετισμό, το Δ.Σ. της Κίνησης για την Αναγέννηση της Βορείου Ηπείρου, διά του Προέδρου της Δημήτρη Περδίκη και του Αντιπροέδρου της , Μόντη Κολίλα, ο αντιστασιακός αγωνιστής και συγγραφέας, Κώστας Κυρικού, κ..α
