Ἑορτάσθηκε, ὅπως κάθε χρόνο, στόν Ἱερό Ναό Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης, στήν Ἐνορία Κάτω Κονίτσης, ἡ ἱερά μνήμη τῶν Μητροπολιτῶν καί Ἐθνομαρτύρων Σμύρνης Χρυσοστόμου, Μοσχονησίων Ἀμβροσίου, Κυδωνιῶν Γρηγορίου, Ἰκονίου Προκοπίου, Ζήλων Εὐθυμίου καί τῶν σύν αὐτοῖς ἀναιρεθέντων κατά τήν Μικρασιαστικήν Καταστροφήν μαρτύρων, συμπροσευχομένου τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης κ. ΑΝΔΡΕΟΥ.

Τοῦτο συμβαίνει κατ’ ἔτος, καθώς στην Ἐνορία Κάτω Κονίτσης ἡ πλειοψηφία τῶν κατοίκων κατάγεται ἀπό τήν Μικρά Ἀσία καί τήν Καππαδοκία, ἀφοῦ οἱ πρόγονοί τους ἔφυγαν ἀπό τίς πατρογονικές τους ἐστίες ἐξ αἰτίας τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς τοῦ 1922.

Στό κήρυγμά του, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. ΑΝΔΡΕΑΣ, ἀναφέρθηκε στήν συμπλήρωση 101 ἐτῶν ἀπό τήν καταστροφή τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί τοῦ Πόντου. Μιά καταστροφή πού προκάλεσαν ἀρχικά οἱ βάρβαροι καί ἀπάνθρωποι Νεότουρκοι καί κατόπιν οἱ κεμαλιστές μέ τήν βοήθεια τῶν δῆθεν συμμάχων μας.

Ἔτσι σφαγιάσθηκαν ἤ ἐξοντώθηκαν μέ τά διαβόητα τάγματα ἐργασίας (ἀμελέ ταμπουρού) ἑκατοντάδες χιλιάδες Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί μέ πρώτους τούς Ἑπισκόπους καί λοιπούς Κληρικούς, τούς ὁποίους ἡ Ἐκκλησία ἔχει κατατάξει στήν χορεία τῶν Ἁγίων Της.

Στήν συνέχεια, ὁ Σεβασμιώτατος ἐπικεντρώθηκε στήν ζωή καί τό ἔργο τοῦ Ἐθνοϊερομάρτυρος Ἐπισκόπου Ζήλων Εὐθυμίου Ἀγριτέλλη. Ἀνέφερε ὅτι γεννήθηκε στήν Λέσβο τό 1876, ἔγινε Μοναχός στήν Μονή Λειμῶνος τοῦ νησιοῦ καί αφοῦ ἀποφοίτησε ἀπό τήν Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης χειροτονήθηκε Διάκονος καί Πρεσβύτερος.

Λόγῳ τῆς μεγάλης μορφώσεως καί τοῦ φλογεροῦ πατριωτισμοῦ του μέ πρόταση τοῦ Μητροπολίτου Ἀμασείας Γερμανοῦ Καραβαγγέλη καί ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ιωακείμ Γ΄, χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπος Ζήλων, βοηθός τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀμασείας, μέ ἕδρα τήν Πάφρα. Ἔχτισε Ἱερούς Ναούς καί Σχολεῖα καί χειροτόνησε καλούς Ἱερεῖς.

Ὅταν ξεκίνησε ὁ Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία κήρυξε ὑποχρεωτική ἐπιστράτευση, πολλοί κάτοικοι τοῦ Πόντου κατέφυγαν στά βουνά γιά νά γλιτώσουν. Μετά τήν λήξη τοῦ Πολέμου καί τήν ἀνακωχή, ἐπέστρεψαν στά σπίτια τους, ἀλλά οἱ Τουρκικές βαρβαρότητες συνεχιζόταν.

Ὁ Ἐπίσκοπος Εὐθύμιος, ἔστελνε συνεχῶς ὑπομνήματα στήν Ἑλληνική Κυβέρνηση διεκτραγωδῶντας τά δεινά τοῦ ποιμνίου του. Οἱ Τοῦρκοι, ἔχοντάς τον στοχοποιήσει, τόν συνέλαβαν στίς 21 Ἰανουαρίου 1921, μαζί μέ ὅλο τό προσωπικό τῆς Μητροπόλεως Ἀμασείας καί τούς ἔκλεισαν στίς Τουρκικές φυλακές – μπουντρούμια, μέ τήν κατηγορία ὅτι ἐργαζόταν γιά τήν ἵδρυση τῆς «Δημοκρατίας τοῦ Πόντου».

Λίγο μετά ἔκλεισαν τόν Εὐθύμιο στά ὑπόγεια τῶν φυλακῶν, μαζί μέ τούς βαρυποινίτες, ὅπου ἀσθένησε ἀπό ἐξανθηματικό τύφο καί ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τήν 29ῃ Μαΐου 1921, ἐνῷ οἱ Τοῦρκοι ἀπαγόρευσαν τήν νεκρώσιμη ἀκολουθία. Τραγική εἰρωνεία … Τήν ἡμέρα τοῦ θανάτου του ἔφθασε καί ἡ ἀπόφαση τοῦ Στρατοδικείου τῆς Ἄγκυρας πού τόν κατεδίκαζε σέ θάνατο.

Καί ὁ Σεβασμιώτατος κ. ΑΝΔΡΕΑΣ, κατέληξε: «Ἀπό τά βεβηλωμένα ἅγια θυσιαστήρια, ἀπό τά ἐρείπια τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί ἀπό τίς ψυχές τῶν γνωστῶν καί ἀγνώστων μαρτύρων τοῦ Πόντου καί τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἀνεβαίνει ἡ ἴδια ἡ φωνή τῆς ἱκεσίας, ὅπως τήν ἀκοῦμε στό θεόπνευστο βιβλίο τῆς “Ἀποκαλύψεως” καί κατατίθεται στόν θρόνο τοῦ Παντοδύναμου Θεοῦ:
“Ἕως πότε ὁ δεσπότης ὁ ἅγιος καί ὁ ἀληθινός, οὐ κρίνεις καί ἐκδικεῖς τό αἷμα ἡμῶν ἐκ τῶν κατοικούντων ἐπί τῆς γῆς;” (Ἀποκ. στ΄ 10).

Κι’ Ἐκεῖνος θά μᾶς ἀπαντᾶ: Ἡ Γενιά τοῦ 1922 δέν ἐπρόδωσε τά ἰδανικά τοῦ Ἔθνους, ἀλλά ἔμεινε πιστή μέχρι θανάτου, σύμφωνα μέ τήν παραγγελία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: “Γίνου πιστός ἄχρι θανάτου καί δώσω σοι τόν στέφανον τῆς ζωῆς” (Ἀποκ. β΄ 10).

Καί τώρα, μένει στεφανωμένη μέ τόν στέφανο τοῦ αἰωνίου θριάμβου στόν Οὐρανό, ἀλλά καί μέ τήν δόξα τοῦ ἐθνικοῦ ἥρωος καί τοῦ Χριστιανοῦ μάρτυρος. Καί μᾶς καλεῖ ὅλους, ἰδίως τήν νέα γενιά νά μή τήν ξεχάσουμε ποτέ, ἀλλά νά ἀποτελῇ γιά μᾶς ἀφορμή διδαχῆς καί οἰκοδομῆς στόν Χριστό καί στήν Ἑλλάδα. Οἱ Ἅγιες εὐχές τους ἄς συνοδεύουν καί ἐμᾶς καί ὁλόκληρο τό Ἑλληνικό Ἔθνος. Ἀμήν».