Ο Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου πολέμησε δίπλα στους Ελλαδίτες εναντίον των Ιταλών. Ο Οπλαρχηγός Πρώτης Τάξεως της Ηπείρου, Θύμιος Λιώλης, αν και σε προχωρημένη ηλικία, ήταν ένας από τους πρώτους που άρπαξαν τα άρματά τους και βγήκαν στα βουνά, όπως έκανε και στα νιάτα του, το 1904, με τον Παύλο Μελά και στον πόλεμο για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Τούρκους.
Ομοίως και ο μεγαλύτερος αδερφός του, Βασίλης Γεωργίου Λιώλης, από την Κρανιά του Δελβίνου, ο οποίος σύμφωνα τα έγγραφα του διοικητή Σεργιάδη της Περιφέρειας Ηπείρου, το Δεκέμβριο του 1918 φυλακίστηκε και βασανίστηκε με τον πιο απάνθρωπο και φρικτό τρόπο. Όντας επί σειρά ημερών μέσα στον πάγο, επήλθε η νέκρωση των δύο ποδιών του με αποτέλεσμα να τα χάσει, επειδή δεν δεχόταν να πει: «Κάτω ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία». Αντιθέτως φώναζε: «Ζήτω ο Ελληνισμός και η Ελλάδα του Χριστού».
Όταν ο αείμνηστος δημοσιογράφος Σπύρος Λαμπρίδης από τα Γιάννενα έκανε ραδιοφωνική εκπομπή από το Ζάππειο για την Ήπειρο και μιλούσε για τους δυο «αετούς» της Ηπείρου, τον Θύμιο Λιώλη και τον Ιωάννη Πουτέτση, αναφέρθηκε στον Θύμιο Λιώλη ως «ένα τραγούδι κι ως έναν θρύλο σε όλη την Ήπειρο».
Στην αυτονομία της Β. Ηπείρου (1914) ο Λιώλης πάνοπλος με ασπροστόλιστα όπλα, τσαπράζια και με τα διαλεχτά παλικάρια του, ήταν στο πλευρό του Μπαμίχα, του Τρίχα, του Γκιάτη, και του Κόντη, αναλαμβάνοντας την αρχηγεία και συμμετέχοντας στον αγώνα του συνταγματάρχη Δημητρίου Δούλη.
Το ίδιο έγραφε και ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Γίγας, τέως πρόεδρος του Συλλόγου «Β. Ήπειρος» και του Συνδέσμου «Θύμιος Λιώλης», ο οποίος στην ηλικία των 14 ετών ήταν ανταρτάκι στον πόλεμο του 1940. Ο Θ. Λιώλης μας δίδαξε: «ΕΛΛΑΣ, ΕΛΛΑΣ, ΝΑ ΜΗΝ ΤΗΝ ΞΕΧΝΑΣ»
Ομοίως και ο τέως διπλωμάτης της πρεσβείας στα Τίρανα, Γεώργιος Δασκαλάκης είχε γράψει για τα βασανιστήρια που έκαναν οι Τουρκαλβανοί στους ιερείς από το 1912 έως το 1990.
Συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 2017 ανέφερε ότι ο περίφημος Οπλαρχηγός Ευθύμιος Λιώλης πολέμησε κατά του Τσερτσίζ Τόπουλι που δολοφόνησε και βασάνισε δεκάδες ιερείς. Ανάμεσά τους και ο Μητροπολίτης Κορυτσάς, ο οποίος τελικά δολοφονήθηκε.
Επίσης ο Γεώργιος Δασκαλάκης χαρακτηρίζει το Θ. Λιώλη «πολύτιμο εθνικό κειμήλιο». Γι’ αυτό λοιπόν η Β. Ήπειρος έχει ιστορία μεγάλη και θα μείνει αξέχαστη και αθάνατη για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό. Οι ήρωες της πολέμησαν παλικαρίσια σε όλους τους πολέμους τιμώντας τη γαλανόλευκη σημαία και φυλάσσοντάς την στο προσκεφάλι τους.
Χρήστος Λιώλης
Πρόεδρος του Συνδέσμου του Οπλαρχηγός Πρώτης Τάξεως της Ηπείρου.
Πηγή: εφημερίδα, Κυριακάτικη δημοκρατία, 6/11/2022
